|
ДЕБОЧА
Шукр этаман, шукр ширин ҳол учун,
Ушбу улуғ даврада иқбол учун.
Ҳур бу замон васфида ойу йилим,
Мадҳин адо этгали ожиз тилим.
Чунки мен ўтмишни кичик шоҳиди,
Балки варақларда рақам шоҳиди.
Эрди у кун бир алами игнадан,
Ўтган,азоб игнаси ҳар сийнадан.
Қай куни нур сочди ёруғ офтоб,
Тутди вафо байроғини инқилоб,
Дилга-ю элга улашиб тенг ҳуқуқ,
Меҳнату фикрга бериб кенг ҳуқуқ,
Бўлди муяссар бу фаровон ҳаёт,
Бахт самосида ёзиб кенг қанот.
Мен ҳам олиб эрк нуридан, онг, шуур,
Етди ҳаётимга ҳаловат, ҳузур.
Бўлмади Фурқатга бу даврон насиб,
Кетди надоматда Муқимий ғариб
Завқий замон кохишидан доғ бўлиб,
Роҳатидан кулфати кўпроғ бўлиб,
Келди етиб яхши бу кунларга, лек-
Қўймади жаллод ёвузлар тирик.
Она сутин тотдим, отам тузларин,
Амрига бўйсундим, олиб сўзларин.
Вояга етдим, ўқидим мен савод-
Бўлди ғазал машқию, гоҳ касб ёд.
Тушди ҳавас ғулғуласи қалб аро,
Ғулғула эрмасди у чин муддао.
Гоҳи фикр чўққисига етгудек,
Гоҳи бўлур жон узилиб кетгудек,
Гоҳида тутқизмаса мисра учун,
Кўрсатади шунда табиат кучин.
Баъзи дамнинг файзи қишинг ёз қилур,
Баъзида илҳом париси ноз қилур.
Ким ўзича топди камолот денг,
Минди-ю майдонда чопар от денг.
Билгучи узтоз керак, жон керак,
Жон билими, унга шу дармон керак.
Кимнинг эса шуғли ширин бир китоб,
Унда сухан гавҳаридир беҳисоб.
Кимнинг агар бўлса бисоти ғариб,
Пахта солур ҳар куни бир ағдариб,
Меҳр қўяр касбига кимки бу дам,
Зойи қўярму ҳунар ихлоси ҳам.
Касбу камолоти-ла ким бор экан,
Бахт унга ҳамдам, абадий ёр экан.
Қанчаки ёзсанг бу кўнгил ёзилур,
Худди қиш айёми кетиб ёз бўлур.
Қанча ниҳол боғига боғбон экар,
Меҳнат этиб мевасига кўз тикар.
Жондек авайлаб, пишириб, соз этиб,
Ҳосилидан элни сарафроз этиб,
Асраб илингай кетириб хонига,
Таъми ширин мевани меҳмонига.
Ишласа ғайрат ила деҳқон агар,
Донаси дурдона бўлур бехатар.
Аҳли қаламларни миришкори ҳам,
Меҳнати-ла сафҳага чеккай рақам.
Гул терибон наср гулистонидан,
Назм қилурлар тўла имконидан.
Дил тубидан маъни муқаррар сочар,
Насрида ҳам назмида гавҳар сочар.
Ҳар қа-ю ижодчи ҳунарда бўлак,
У бири атлас тўқигай, бу алак,
Бўз тўқиса, бирлари кимхоб тўқур,
Бири жуволдўз-ла қўлқоп тўқур.
Ҳар киши ҳам сепда бисотин ёзур,
Билса ғазал, билмаса отин ёзур.
Баъзиларин сўзи-ла сози ширин,
Баъзиларин созини ози ширин.
Баъзилари уста бузармон бўлур,
Баъзи бузармонни тузармон бўлур.
Косиб агар бурмаса қирғоғини,
Қадрига етгай ўриш-арқоғини.
Мен демадим барчадан афзал ишим,
Бўлмади, афсус, мукаммал ишим.
Бўлса-да юздан бири мақбули ом,
Бахтли санардим мен ўзимни мудом
Топган ўзин аҳлига гул келтирур,
Йўқса хижолатли кўнгил келтирур.
Хулласи: ким билганича соз этар,
Ҳар қуш ўзин кифти-ла парвоз этар.
Бўлди ярим аср умр йўлдошим,
Дўстлик, аҳиллик ила етмиш ёшим.
ҒАЗАЛЛАР
МУРУВВАТ БИРЛА
Мурувват бирла, ёрим, йўқласанг бир васл боғингга,
Қаро зулфинг каби кўнглим қуши ташлар оёғингга.
Муаттар сочларинг ҳар тори бир ошиқнинг занжири,
Бири мафтун жамолингга, бири садқа дудоғингга.
Қачонким бир боқиб гулдек висолинг шавқида ёндим,
Ғизо истаб илинган қуш каби тушдим тузоғингга.
Яқиндан билмасанг ҳам хаста ҳолимни вафопарвар,
Узоқдан лоақал шафқат билан олгин қучоғингга.
Мен ўлдим рашкдан, сен ноз ила этдинг йироқ ўзни,
Адабданму яқин келса лабинг холи ёноғингга?
Ғубор олуда бир мўй тори зулфингдан йироқ ўлсин,
Тарарда эҳтиёт бўл, тегмасин олтин тароғингга,
Вужудим куйса не тонг, Чарх уриб парвонадек ҳар дам,
Кўнгил талпинса нетсун, нозанин, ҳусни чироғингга?
ЧОЙ ТУТДИ БИР ПИЁЛА
Ошиқ эсанг жаҳонда, чекма аламли нола,
Чунки аламли нола қолдирмасин увола.
Гул сайри гул аролаб юрган эдим чаманда,
Кўз кўрди, вола бўлдим бир ҳусни бемисола.
Кўнгилда изтиробим ошди яна кўрай деб,
Дарё каби хаёлим мавж урди чун шалола.
Бахтим кулиб бериб у бир лаҳза ёнидан жой,
Буркаб юзин ҳаё дан, чой тутди бир пиёла.
Айтдим: ”Қаю чаманнинг энг тоза бир гулисан,
Ўхшар қадинг ниҳола, икки қошинг ҳилола”.
Айтдики: ”Мен хазонсиз саодат юлдизиман,
Фаслида гул очилгай, сўнгра етар завола.”.
Этди кўнгилни мафтун бу маънавий жамоли,
Ҳай-ҳай, на хуш такаллум, одоби яхши бола.
Иқболу бахтин ўйлаб кўнгил хазинасидан
Яхши тилакларим бор иффатли ойжамола.
“Тут дилда, - деди, - пинҳон ишқу муҳаббатингни”
Чархий, надур жавобинг бундай ширин савола?
КЎНГЛИМ ЯҚИН
Кўнгил яқин нигорим, аммо ўзим узоқда,
Келмас кўзимга уйқу ҳар кеча иштиёқда.
Ағёра бўлма мойил, бўлгил сўзимга қойил,
Аҳдингни қилма зойил, ташлаб мени йироқда.
Жон эрди реша-реша, килдинг карамни пеша,
Икки кўзим ҳамиша парвонадек чироқда.
Кўрсат юзингни барно, ҳуснинг қилай тамошо,
Қош ўсма қўйса, аммо соч дардидур тароқда.
Ёримнинг ишвасидан, нозу карашмасидан,
Келмоққа ваъдасидан оғзим бу кун қулоқда.
Чархий мисоли булбул шайдоси бир қизил гул,
Минг марта арзимасму айланса ушбу боғда.
1951 йил.
ГУЛ ДАСТА-ДАСТА
Қаддинг, эй нозанин, гулдаста-даста,
Жамолинг кўргали олам ҳавасда.
Бинафша кокилинг бўйига шайдо,
Санубар қадду шамшодингга баста.
Ярашган қомати зеболарингга
Таралган қора сочинг раста-раста.
Жавоҳирму тишинг ё дурру гавҳар,
Таманнойи лабинг Руму Адасда.
Мени кўнглум сени ёдинг-ла хурсанд,
Рақиб аҳли итобингдин шикаста.
Чаман булбуллари ёдингда сайраб,
Сени деб қолмагай қумри қафасда.
Муҳаббат оташи ҳар кимда бўлмас,
Бўлур Мажнун каби Лайлипарастда.
Қачонким Чархий васлингдан ичиб май,
Эрурман то бу дам масту аластда.
1927 йил.
ИШҚ ДАРГОҲИДА МАҚБУЛ
Бир нафаслик тинч ҳаётим энг улуғ фурсат менга,
Ҳар минут завқи-қувончим, бахт ҳар соат менга.
Ёр сочидек узун тунларда хобим ким десун,
Васл оқшомида кўз юммак эмас роҳат менга.
Ёридан қувланди бўлганлар, менга.келманг яқин,
Ишқ даргоҳида мақбул-дард эли улфат менга.
Фитнадан, олуда ишрат боғидан йўқ ҳосилим,
Боғу роғимдир-тикансиз гул-ширин суҳбат менга,
Жисми жон торожига етганда нафснинг лашкари,
Қудратим қалқони тўсса, етмагай заҳмат менга.
Ҳар нечук нокасга ҳаргиз гарданим хам бўлмагай,
Чунки бу таълимни ўргатган ҳалол меҳнат менга.
Филдимоғ айши-ла хурсандлардин олмасман сабоқ,
Тинчимас меҳнатда ботир-мўр ҳам ибрат менга,
Эл назаргоҳидан айрилмоқ эрур кўп хорлик,
Яхшиларнинг даврасида бўлмоғим-давлат менга.
Чарх гардундан баланддир ҳимматим меърожи ҳам,
Қаҳрамон халқимни шону шуҳрати шуҳрат менга.
МУНОСИБ
Кўнгил ганжасига жон муносиб,
Эрур ҳар жонга бир жонон муносиб.
Ҳаёлим мотами ҳижронда қолмиш,
Нажот истарга сен-султон муносиб.
Хиром этганда зебо қоматига,
Муҳаббат шавқи-ла жавлон муносиб.
Демасман рози дил ифшо этурга,
Кеса бедард, беунвон муносиб.
Талаб этса муродни ошиқ аҳли,
Мурувват аҳлидан эҳсон муносиб.
Кўнгил сандуқида кўпдур ҳаваслар,
Баён айларга бир девон муносиб.
Десалар муниси Чархий бўлурга,
Фасоҳат бобида Даврон муносиб.
ЭЙ ЮЗИ НУР
Эй юзи нур силсилаи офтоб,
Эй кўзи хуммор, лаби шаҳодноб,
Қайси чаман гуллари сендек ҳарир?
Қайси пари сен каби олижаноб?
Неча санамларки юзинг шавқида
Кўрмоқ учун бағри бўлибдир кабоб.
Сўзга кетир лабни табассум билан,
Тортмасин ортиқча дилим изтироб.
Танга етургай янги жон боқишинг,
Ташлама меҳрингга жафодан ҳижоб.
Не десам андин яна сен яхшироқ,
Сенсан умидим ёритур моҳитоб.
Қаҳр ила синдирма кўнгил кўзгусин,
Ўз уйини ҳеч киши қилмас хароб.
Ҳарна дединг арз ила, ул нозанин,
Чархий, саволингга берурми жавоб.
1969 йил.
ЁШЛИК
Эсизки, ёшлик ўтиб, сочларимга тушди қиров,
Йигитлик авжи кетиб кексаликда қолди синов.
Йироқ-йироққа боқиб кўзларим тўюб-тўймай,
Узоқ-узоқ сафарим отига урилди жилов.
Қиморхона ишқ ичра неча йил юрдум,
Кўнгил олур кишига жону дилни тикдим дов.
Ғаюр ирода тифли йўлимда ҳар ағёр,
Куюб ўзин ўтида маҳв бўлди бир неча ёв.
Гаҳи дилимда муҳаббат алангаси тутошиб,
Не сўз демайки, фиғоним тўсолмади ҳеч ғов.
Биров боқиб менга холис силарди пешонам,
Бировга чин сўзим айтсам, тилимга солди ғаров.
Улуғлар олдида одоб билан эдим хомуш,
Биров деди бу на одам, биров деди бу соқов.
Мадад тилаб неча устозларимни хизматида,
Сақол шупурги ва икки қўлим бўлурди косов,
Ҳаёт нашъасининг лаззати шу деб билдим,
Ямон соғинмаса, жабр этмаса бировгв биров.
Бу бир фасона, деманг, сўзларимни, фарзандлар
Ғурури нафс ила солманг ширин умрга эгов.
Ҳамиша хуш, бу дамингдур ғанимат, эй Чархий,
Масалки, кексалик иллат, йигитлик умри олов.
ИСТАСАНГ
Иста дўстингнинг ризосин, чин қадрдон истасанг,
Жонни ол, ранжитма жонни, меҳрибон жон истасанг.
Ранжиган кўнгил биноси қайта бунёд бўлмагай,
Хору ҳасдан тоза қил, покиза бўстон истасанг.
Бир масал: шўра заминга сочма ҳосил тухмини,
Ернинг сен шўрини юв, бағридан дон истасанг.
Боғласанг дил арзигай ўз меҳрибон дилдорингга,
Жон қушин ҳар шох уза қўндирма, виждон истасанг.
Бўл чиройлигу ва лекин бевафолар ҳамдами,
Кунда юз жабру жафо, минг хил пушаймон истасанг.
Макрига алданма, нози юз пушаймон келтирур,
Мард эсанг қадрингни бил сен, аҳду паймон истасанг.
Яхшиларнинг ёри Чархий , хаста диллар марҳами –
Бўл жаҳонда то абад, номингга достон истасанг.
ЧАШМИ ХУМОРИНГДАН СЕНИНГ
Мен ўргилай, эй нозанин, чашми хуморингдан сенинг,
Чашми хуморингдан сенинг, номуси орингдан сенинг.
Фикри хаёлим сен билан, ширин мақолим сен билан,
Олмайсан асло бир хабар, бу интизорингдан сенинг.
Сайрим висолинг боғида, гул ғунчасин япроғида,
Пайдо у нопайдолигим, кўзгуда борингдан сенинг.
Ўйлаб сени паймонларим ёнимда юрган онларинг,
Кўнглим ҳамиша шод эрур, аҳду қарорингдан сенинг.
Боғ ичра унган лоладан, лаълинг таманноси билан,
Касб айлади олий яшин, гул-гул узорингдан сенинг.
Гар тушда кўрсам қоматинг, уйғотмасин дерман сабо,
Касб айласам бўйи вафо, кулган баҳорингдан сенинг.
Чархий висолинг боғида, сайр этса гул япроғида,
Кўнглин қуши ажралмагай ҳеч ихтиёрингдан сенинг.
ДАВРОНИМИЗ ОБОД
Янги йилимиз шавқи билан ҳамма кўнгил шод, бўстонимиз обод,
Ҳар сафҳада хуш мазмун ила янгича ижод, достонимиз обод.
Нур сочди илм-маърифат, эл барча билимдон, моҳир қизу ўғлон,
Дилдори ширин, ёри ширин бизнинг ҳур авлод, виждонимиз обод,
Бизнинг бу ватан халқи аҳил, бир тану бор жон, бир оила ҳар он,
Турмуш жуда ҳам созу фаровон, ҳамма озод, ҳар онимиз обод.
Меҳнатда, садоқатда ватанпарвар элим бор, дилда не ғамим бор,
Чўл саҳни чаман, дашт эса боғ, конимиз обод, майдонимиз обод.
Ўзгарди яқин фурсатаро кўча, гузарлар, қишлоғу шаҳарлар,
Гулзори гўзал, боғи гўзал янгича бунёд, деҳқонимиз обод,
Ер куррасидан айланиб оламни кезар нур фан мўъжизамиздир,
Душман куядир ,дўстларимиз шод, ғами барбод осмонимиз обод.
Республикамиз то абадий маррага етсин, совғаси оқ олтин,
Бу туҳфа-Ватан туҳфаси, ўлманг бари шерзод, хирмонимиз обод.
Ҳар миллат ўзин эрки-ла ўз тўйида куйлар, тўй устига тўйлар.
Меҳмонисиз уй тўрида, мезбон эса дилшод, хонамиз обод.
Дўстлар, кўтаринг дўстлигимиз аҳди учун жом, етди улуғ айём,
Янги тилагу, орзу-ҳавасларни қилиб ёд, давронимиз обод.
ШАРМУ
Яхшиларнинг хоки пойидур кўзумга тўтиё,
Боқсалар шояд менга ҳам марҳаматдин бир қиё.
Хушсухан ҳозиқ даволар сўз билан беморини,
Дору бўлгандек синиқ ҳар устухонга мўмиё.
Сўзи жонпарвар, адолатпеша дўстлар ўлмасин,
Беғараз, беноз, беминнат вужуди кимиё.
Баҳраманд бўлмоқлигимни боиси ҳам шундаким,
Чун улар симойи руҳафзо, чароғи пурзиё.
Халқға манзур, фикри мақбул муҳтарам инсон деган
Бўлмагай кўнглида иллат, кору борида риё.
Кўнмагай ҳосилга ер, дилдан ғуборин ювмасанг,
Унмагай ҳеч шўр туфроғ устида ҳидли гиёҳ.
Эй кўнгил, олий фазилат аҳлидин файз истадинг,
Бўлма энди суратороларга ҳаргиз маҳлиё,
Чархиё, ўзлукни маҳкам тут вафо майдонида,
Энг улуғлиқ одамият шаънида шарму ҳаё.
МУҲТОЖ
Кўнгил бир илтифоти ёра муҳтож,
Ошиб шавқин ўти дилдора муҳтож.
Баҳор айёми булбул завқ бирлан
Кўрай деб бир гули гулзора муҳтож.
Қачон ул ғунча айлар деб табассум,
Тили лолу дили садпора муҳтож.
Кўнгил кўзгусида васлин умиди,
Яна мен ул кўзи хуммора муҳтож.
Кўзи бемори муштоқи мен, ул ҳам
Мени бемора бўлса зора муҳтож.
Ёмон кўздан ҳамиша сақлагай деб,
Хаёли бирла мен овора муҳтож.
На ҳикмат ишқ даргоҳида, Чархий,
Ҳамиша ошиқи бечора муҳтож.
1921 йил.
ҒАРАЗ-МАРАЗ
Дунёда энг зарарли илондур ғараз-мараз,
Инсон вабоси кўҳна қазондур ғараз-мараз.
Минг тепки еб, сира ўзига келмаган кишин,
Бўғзигача фасод ила кондир ғараз-мараз.
Бошин қашиб, бир озгина ҳасратни бошлагай,
Сўз боши-ю оёғи тикандур ғараз-мараз.
Ғўнғиллашин биров деди ванғ пашша сингари,
Ари десам , заҳарли забондур ғараз-мараз.
Ё катта бир довонки, ишламоққа жон керак,
Ирғиб чиқарга анча осондур ғараз-мараз.
Юз марта сув урилса, қасам ургани шумиш,
Йўқ-йўқ, буринги эски пиёндур ғараз-мараз.
Ракдек томирга ўрнагани ўрнаган кўринг,
Доим ўлик, тириги товондур ғараз-мараз.
Гажжак қилиб думини туриши, таъзими эмиш,
Тўққиз бўғинли худди чаёндир ғараз-мараз.
Сичқон каби ялаб тузингиз, дардни юқтирар,
Бу кўрнамакни сири ниҳондир, ғараз-мараз,
Бир бегуноҳни макри тузоққа илинтириб,
Жуфтак отиб қочишда қуёндир ғараз-мараз.
Ўқ еб тўқайда, очу наҳор топмайин тегин,
Гангиб келар хатарли қобондур ғараз-мараз.
Мўлтони жодугар у гаразгўй ватангадо,
Бўҳтончи, шармисор, фалондур ғараз-мараз.
Шундай ғаразли ёт кишилардан денг алҳазар,
Лойга илаштирурга сомондур ғараз-мараз.
1974 йил.
Гулшан баҳор келиб яна наврўз олами,
Ҳар кўчаю гўзар юзи алвон маҳалламиз.
Ҳар ишда бир тафаккуру ҳамкору машварат
Эл дардига даво каби дармон маҳалламиз.
Чунки фасоду туҳмату иғвога йўқ ўрин,
Меҳнат муҳаббати билан хандон маҳалламиз.
Эски удумни янгича одат билан тузиб
Янги ўрнида эскини дархон маҳалламиз.
Ортуқча ошу нон заранг салла қозилар
Исроф бу деб хўб айлади гумдон маҳалламиз.
Тўй-у азанинг сарфига ҳам чек қўйдилар
Минг офарин қарори ҳар он маҳалламиз.
Юқтирмай маҳаллага ҳеч гард, ҳеч ғубор
Ёш навқирон йигитлари посбон маҳалламиз.
Уйлар саришта ҳовлилар озода кам ҳашам
Озодаликда “Боғ ила бўстон” маҳалламиз.
Ибрат олишса арзигулик ҳар маҳаллалар
Мезбон бу кунда эртага меҳмон маҳалламиз.
Наврўз билан ясанди замину замон бу кун
Наврўз билан тамом гулистон маҳалламиз.
Мен бор ютуқни айтдиму ким камчиликни дер
Этмай кейинги кунда пушаймон маҳалламиз.
Дўстлар учун ҳамиша омонлик тилакларим,
Дўстлик туфайли бари ғазалхон маҳалламиз.
Ғамхўр хамиша давлатимиз ҳалққа меҳрибон
Сал-пал мадад берилса гулистон маҳалламиз.
НАВОИЙГА
Эй, муҳтарам устоз Навоий, дилу жонсиз,
Мақбули, замонсиз.
Сиз кўзу кўнгилларга зиёбахш чу хуршид,
оламга аёнсиз.
Не ҳад менга ким таърифи ижодингиз этмоқ.
Тил лол, қалам ожиз.
Сўз рамзи фасоҳатда, балоғатда ажойиб,
Эл меҳрига консиз.
Фарҳод кўриб кўзгуда Ширинни бар аъло,
Бўлмиш эди шайдо,
Сўз боли билан айлаган ушшоқини ширин,
Чун аҳди забонсиз.
Мажнунга бериб меҳру садоқатни камолин,
Кўрганда жамолин
Лайлига вафо расмини ўргатган, азизим,
Устоз, ҳар онсиз,
Қушлар тилидан завқу сафо еткузиб, ҳай-ҳай,
Бечорага чора,
Зулм аҳлига айлаган, эй, хомаси шамшир,
Бир ўтли баёнсиз,
Таҳсинлар ўқир назм ила насрингизга олам,
Қойил ҳамма дунё,
Ижоди аруз силсилайи маънида якто,
Хуш таъбий равонсиз.
Орзуларингиз барчаси давримда муҳайё,
Қурдик янги дунё,
Дил тўрида ким сақланажак ёдингиз ҳар дам,
Эй, нур фишонсиз.
Чархий қўлидир, кўксида таъзим ила сизга.
Бу меҳр китобим,
Биз бирла мудом сиз абадий соғу омонсиз,
То бор жаҳон сиз.
МЕҲНАТ – БАХТ
Бизда меҳнат бахт ҳам инсон азиз,
Чунки инсон қалбида виждон азиз.
Яхши деҳқон зое этмас ҳосилин,
Нобуд этмай йиғса у деҳқон азиз.
Ерга сочган ризқ эрур бир дона дон,
Шул сабабдан дейдилар, бир дон азиз.
Парваришлар боғини ҳар боғбон,
Бир кўчат ундирса шу имкон азиз.
Сақласа кўз гавҳаридек меҳр ила
Боғининг тупроғини, боғбон азиз.
Нозу неъматларни исроф этмаган
Хонадон аҳлида бўлгай нон азиз.
Турмаса ўз ҳаддида ҳар бир киши,
Бўлмагай мезбон учун меҳмон азиз.
Чархий, боғингни тикандан сақлагил,
Хорсиз гулшан азиз, даврон азиз.
1950 йил.
БАҲОР ТАРОНАЛАРИ
Баҳор келди мавсумларнинг таннози,
Меҳнат шавқи билан хурсандлик ёзи.
Ёз тонгини кўринг субҳи содиқдек,
Тун зулмати кетиб, ортди баёзи.
Даричадан қуёш нурин сочганда
Сўнар экан аста қишнинг аёзи.
Қушлар қанотини ростлаб учмоқда,
Уясида тугаб берган пардози.
Водийларда ҳаёт қайнар булоқдек,
Фазоларда фазогирлар парвози.
Бу чаманнинг файзи, сўлим ҳавоси,
Дўстлар ёри чин дилни дилнавози.
Парваришдан гуллар гулчи қўлида,
Турфа рангда жилва берар мижози.
Аввал сафда бинафша гул олур жой,
Сўнгра чиқар сарву сумбуллар сози.
Бир қаторда райҳон этса намойиш,
Жамбул давоман деб ярашур нози.
Тоғда юксак Ватанимга халқимнинг
Меҳру муҳаббату ҳурмат эъзози.
Бу мавсумни Чархий қадрин ўтказмай,
Гаштин сурар меҳнат аҳлин шаввози.
ДАВРИМИЗ
Давримиз даври қаҳрамон бўлди,
Ҳамма дилларда достон бўлди.
Топди ўз қадрини бугун инсон,
Яъни ҳаққоният аён бўлди.
Кўп асрли умидимиз тонгги,
Ёришиб янги бўстон бўлди.
Янги боғларга янги соҳибкор,
Янгидан-янги боғбон бўлди.
Мўлу-кўл нозу неъмати алвон
Шира-ю шарбат ончунон бўлди.
Еру эл бахти тоабад боқий
Бехатар тарихий замон бўлди.
Қақраган чўл юзи ҳаёт сувидан,
Гулу гавҳар ўнар макон бўлди.
У кун ташналаб биёбонлар,
Бугун оби ҳаётга кон бўлди.
Энди кўҳна харобалар ўрни
Ҳашаматли гул ошиён бўлди.
Улғайиб навқирон азиз ёшлар
Келажак йўлда карвон бўлди.
Тоғни бир зарб ила қилур талқон,
Шердил, мард паҳлавон бўлди.
Янгидан-янги мўъжизоти билан
Шуҳрати авжи осмон бўлди.
Меҳнат аҳли бериб қўлин қўлга,
Беғараз дўсту жонажон бўлди.
Яна ҳам донғимиз жаҳон бўйлаб,
Довруғин умри жовидон бўлди.
Маҳрум эрдик улуми фанлардан
Илм ўқиб ҳамма комрон бўлди.
У кун кўрмаган ота, ўғли
Бугун аллома-ю, замон бўлди.
Аччиқ-аччиқ замона заҳри сўниб,
Энди ҳамма ширин забон бўлди.
Ошиб ўлкам чиройи кундан-кун,
Хусни ойинайи жаҳон бўлди.
Чархий даврин ҳаёт тантанаси
Ҳамма элларда достон бўлди.
ШУ ҲУР ЗАМОН ТУФАЙЛИ
Дўстлар, сўзим камоли шу ҳур замон туфайли,
Бахтимнинг йўқ заволи шу ҳур замон туфайли.
Дўст бирла эл ҳаёти, дўст бирла кенг қаноти,
Дўст аҳдин эҳтиёти шу ҳур замон туфайли.
Дўст меҳридир бир олам, тинч оламу тинч одам,
Дўстлик кучи муаззам шу ҳур замон туфайли.
Дўст қалби тоза гулшан, дўстлар чироғи равшан,
Дўстлик сафи муайян шу ҳур замон туфайли.
Ёшлар бари билимдон, ёшлар юракка дармон,
Забтида еру осмон шу ҳур замон туфайли.
Озод элим аёли, нурлар сочар жамоли,
Меҳнатда йўқ мисоли шу ҳур замон туфайли.
Шуҳрат-ла навқиронлар, меҳнатда қаҳрамонлар,
Ҳассос, ширин забонлар шу ҳур замон туфайли.
Боғбонда нозу неъмат, деҳқонда зар зироат,
Мўл ҳосилу саҳоват шу ҳур замон туфайли.
Омборда донимиз ҳам, тандирда нонимиз ҳам,
Тинч танда жонимиз ҳам шу ҳур замон туфайли.
Чархий ҳамиша вола бу даври бемисола,
Йўқ энди оҳу нола шу ҳур замон туфайли.
ҚУТЛУҒ АНЖУМАН
(мушоира)
Жахонда донг таратиб аҳли илму фан қолади,
Азиз гулистон аро қутлуғ анжуман қолади.
Нафосат аҳли ясатган гўзал Ватан ичра,
Лазиз ҳаёт безаги гул очиб чаман қолади.
Тамоми сафсаталар йўқ булиб бу ер юзида,
Ширин хаёл ила ҳар бир ширин сухан қолади.
Элим муҳаббати жумбуш урар юракларда,
Тилакда эзгу ниятла шукуҳу шаъи қолади.
Кезишда умри ўтиб ҳеч турарга жой топмай,
Ватан сотарлар агар ўлса бекафан қолади.
Адаб изидан ўзин ким чиқарса – у малъун,
На шумнинг номи қолур, на сатанг чапан қолади.
Биров агар сенга қотса заҳарли тил бирла сўз,
Асабларингга мудом санчилиб тикан қолади.
Синашда тизгин тузиб ҳуркишиб қочар отлар,
Улоқни ёппа қилиб кишнаган саман қолади.
Амални пеша этиб ким отини қамчиласа,
Тарақ-туруқ арава ҳам чувуқ четан қолади.
Шифо сувин хўб ичиб, пайкал ичра хом кетма,
Ширинлик шаънин олиб, тилда калҳасан1 қолади.
Чапак-чапакка етиб, халқ ўқир экан олқиш,
Шарафли даврага мос ҳар чевар, чечан қолади.
Ғализ тарона, суюқ сўз бари варақдан ўчиб
Юракда ўтли калом, тилда шўх ўлан қолади.
Камоли фахри баланд Чархий ёнида Комил,
Бу юртда уста-шогирд ҳурмати билан қолади.
1968 йил.
1-Калҳасан – қовун номи.
ЗАМОНА РАМЗИ
Ҳар бир рамз дилимдан дилга нишона рамзи
Ҳар бир кўнгил кўнгилни топса баҳона рамзи
Ёр сочига кўйиб бош ким арзу ҳолин айтур,
Бу нав мубталолиқ шамшод шона рамзи.
Гарчи навода булбул достон саролиқ айлар,
Гулда ҳақиқий мазмун, унда фасона рамзи.
Ҳар гулни иштиёқи бир ўзга олам эрса,
Ҳар парданинг навоси мунгли тарона рамзи
Нечун илинмасин ким жонлар қуши у гулга.
Ҳар бир табассум ичра бор дому дона рамзи.
Боғ ошиёним ўлмиш бир умр ястанурман,
Завқу муҳаббатим ҳам бу остона рамзи.
Чархий қаёнга боқсанг, ёр аксини кўрурсан,
Ҳар дам висола элтар қутлуғ замона рамзи.
1965 йил.
ИМКОН ҚАНИ
Ёр сенсиз турмоғим олам аро имкон қани,
Сен билан ўтган бу умрим ичра дей армон қани.
Арсаи оламни кездим кўрмадим бир мен каби
Ҳусн мулкида адолатли улуғ султон қани.
Сен ўзингдур меҳрибоним, ўзга ёр даргоҳида
Хони лутфидан сочилган биз учун бир дон қани.
Қувватим, танга мадорим бир нафас ёд этмадинг,
Жисми зорим ўртанур бир лаҳзача дармон қани.
Доғ этар кўксимни найлай гоҳи бепарволиғинг
Йўқса сендек нозпарвар раҳм этар жонон қани.
Сендин ўзга ёр зулфин доми бору дони йўқ,
Мендин ўзга сенга жонин хадя этган жон қани.
Мен каби куйингда бўлган ранги рўйи заъфарон
Сен каби кони малоҳат, юзлари ширмон қани.
Умрлар мендан бало тўфонида ғам чекмаган
Асрлар қалбимда сендек бир азиз меҳмон қани.
Чархиё, бўлма малул ҳаргиз мухаббат йўлида
Ишқ тўғён урса афғон чекмаган инсон қани.
1927 йил.
Арсаи олам - ер юзи, бутун олам
ФАРҒОНАЛИК ОҒАЙНИ
Республикам мадори фарғоналик оғайни,
Донгдори пахтакори фарғоналик оғайни.
Ишлаб ҳалол кўнгилдан гавҳар ўнибди чўлдан,
Суръатни берма қўлдан фарғоналик оғайни.
Раҳматга ёр сизлар чевар теримчи қизлар,
Жон бирла тенг бу кезлар фарғоналик оғайни.
Майдонда нурли сийна, пахта терар машина,
Кўзларга гарди сурма фарғоналик оғайни.
Техникамизни бори ҳалқимизни дастёри,
Колхозчилар мадори фарғоналик оғайни.
Бу йилги пахта ҳосил шаксиз план тўлар йил,
Айла ишингни қойил фарғоналик оғайни.
Имкон тамоми мавжуд ҳосилни жон билан тут,
Қилма граммни нобуд фарғоналик оғайни.
Пахта вужуди кимё, барқ урди дашту-саҳро,
Пахта Ватанга совғо фарғоналик оғайни.
Қайнар булоғи ҳамда қайнарда пахта қайнар,
Яшнар чирой аъло фарғоналик оғайни.
Ҳикмат булоғи шундан кўнгил чироғи шундан,
Қаймоғи, ёғи шундан фарғоналик оғайни.
Гавҳарни ерга тўкманг, ҳосил белини букманг,
Хушёр булинг, чўкманг фарғоналик оғайни.
Ҳосил зари шу ердан, бахт гавҳари шу ердан,
Ўнган бари шу ердан фарғоналик оғайни.
Олтин тўкинг уйига, бош тўн пичинг бўйига,
Республикам тўйига фарғоналик оғайни.
ЯХШИМИ ?
Фарзанд ўғилми, қизчами барноси яхшими?
Ёки билимда, хулқда зебоси яхшими?
Доно ақлни танласа, нодон кезиб дегай:
Кўзинг хумори яхшими, шаҳлоси яхшими?
Албатта, ҳар кишига азиз нуридийдалар,
Хулқин бажоси яхшими, бежоси яхшими?
Мактабда интизомли бола яхшироқми ё,
Беинтизоми, дангаса, расвоси яхшими?
Ҳар бир билимни, яъни икки йўл баҳоси бор,
Икки баҳоси яхшими, аълоси яхшими?
Бир қиз туғилса исми талаш, ота-она дер:
Лайло тузукми ёки у Зуҳроси яхшими?
Ҳеч бир жарангли ном ила топмас шараф киши,
Номи улуғ, юрак тўла иғвоси яхшими?
Ҳаддан зиёд зеб бериш, ўйланг, дурустмикан?
Оддий либосу маънавий ороси яхшими?
Йўқ бир ҳавасга интилиш орзуси кимда йўқ:
Нася беҳиш ми, нақд муҳайёси яхшими?
Иш битгунча биқинда мудом баъи дўстлар,
Битгач, иши биқинга отар ёси яхшими?
Чархий, ғазали улфатинг эъзози созмидур,
Ёки ҳақиқий дўстларинг ихлоси яхшими?
ДЎСТЛАРНИ КУТА-КУТА
Кутиб сиз азизлар, қовурилиб гўшт ёғлар қолди,
Такаллуфлар ҳувиллаб сурпада ўқлоғлар қолди.
Хабар бир кимсадин етса, етарди бошим осмонга,
Пешайвон соганимча ҳангу-манг пештоқлар қолди.
Ёзилганча шикоят айлабон сизларни дастурхон,
Оғиз очганча писта, ғулдираб ёнғоқлар қолди.
Беш-олти қатлама дарди билан бозор кезиб олган
Ажойиб дўлта чиқмас бир чинни қаймоқлар қолди.
Нишони оқибат эрди азизларнинг зиёрати,
Муқимий бирла Завқий, Нисбатий муштоқлар қолди.
Бизнингдек “оқибатли” дўстлар шаънига деб ёзган,
Навоий, Жомийлар мероси авроқлар қолди.
Биров ҳарна маломат этса, парвойи палакдурмен,
Ким айди у бурунги чин ўриш, арқоғлар қолди.
Биров сувчига мунча ўрта ер кўлоб, деб айтмас,
Неча йилларки сувга ташналаб қирғоқлар қолди.
Қоқилгандан рақиблар пўстагин бозори жўндамроқ,
Сидирға нархи тушган пўстини ярғоқлар қолди.
Кўнгул бу мунтазирлик бирла бад қилдинг, хато қилдинг,
Ажабким, сен бўйин чўзган ўшал янтоғлар қолди.
Муқимий декчасида меҳр ила ош дамлайин десам,
Қозондан ёғ сачраб кўксим узра доғлар қолди.
Узоқдан таъна этманг, Чархий, мажнунона ваъзинг деб,
Ародан кетди неча дўст биз ўртоқлар қолди.
1970 йил.
ОЛАМ САОДАТИ
Нозик қаддинг чиройи – бу гулшан латофати,
Оҳу кўзинг карашмаси олам саодати.
Очилди ҳар чаман гули ҳуснинг баҳоридан,
Булбулни ҳам таронаси файзинг шарофати.
Кун кўзларингга волаю, ой ҳам юзингга доғ,
Кўз манзарига мунча яқиндир масофати?
Лутфинг чароғи меҳр ила қалбимга сочса нур,
Қаҳринг солур рақиб элига минг надомати.
Ёдинг юракка қуввату, зикринг танимга жон,
Мамнун этар ҳамиша жамолинг зиёфати.
Чархий вафоли ёрингга жонингни қил нисор,
Маъшуқ иродасига тенг ошиқ итоати.
1930 йил.
СЕН ВАТАННИНГ КУЧ-МАДОРИ
(набирамга)
Эй, Ҳафиз сенга саломим,
Бу салом дилпораси.
Сен фаровон гулшанимда
Чарх урар сайёраси.
Сен-элу юртим мадори,
Мен ҳам эл парвонаси.
Сен ватаннинг хизматида,
Мен-ғазал овораси.
Сен –чаманзоримда булбул,
Мен унинг боғбонидир,
Мен сенга бобопадарман,
Сен кўзимнинг қораси.
Жону дил бирла Ватанга
Меҳр қўй, мардона бўл!
Жон болам, ҳеч бўлмасин
Қалбингни зарра ёраси.
Зоҳиран кўздан узоқсан
Эй кўзимнинг равшани.
Маънида аммо яқиндир
Икки кўнгил ораси.
Соғ бўл, доим омон бўл,
Сен Ватанга посбон.
Чунки бу бахтли замоннинг
Сен бу гавҳар пораси.
ТЎЙ
Тўй экан хаётнинг зебу зийнати,
Фаровон давримиз рамзи, хикмати.
Тўй шодлик хамиша, жамулжам дўстлар,
Хушчақчоғ хаётнинг шону шавкати.
Улғайсин, яшасин азиз фарзандлар,
Келажак меваси порлоқ қудрати.
Туғилган кунини нишонлаш яъни,
Умрни қадрлаш улуғ фурсати.
Тўйимиз тўрига эй, азиз дўстлар,
Ташриф буюргайсиз таклиф хурмати.
ЯХШИ
Гар келса мақом, сўзласа сўз хонаси яхши,
Ҳар хонанинг ўз кўзлари мастонаси яхши.
Бегона кўнгил шаъмининг атрофида юрма,
Бу ҳур ватаним шамъини парвонаси яхши.
Дил берма, умид этма сира нася вафога,
Сўз нақди хазинангдаги дурдонаси яхши.
Мен маст ҳаёт нашъасидан соқийи даврон,
Давримнинг азиз улфату майхонаси яхши.
Юрт тинч, элим шод, фаровон бу ҳаётинг,
Ҳар манзилининг янгича кошонаси яхши.
Ким ўсди, буюк тарбиядан топди шараф-шон,
Кимнинг боласи яхши, ота-онаси яхши.
Яхши ҳама жой, ҳалқи хусусан шинаванда,
Чархийга Қўқон, маркази Фарғонаси яхши.
МУҲАББАТНОМА
Йўқдир армони кишининг бўлса сендек дилбари,
Меҳрибони ҳам вафодори, мурувватпарвари.
Фаслида боғу чаманни сайр этсанг, дилбарим,
Сочилур, қўйсанг қадам, гулшанда мушку анбари.
Тунлари хобимда, кундузлар кўзимда жилвагар
Доимо меҳринг сенинг кетмас хаёлимдан нари.
Кайфи хушмен, истамаймен бодаю майхонани,
Бода кайфидан буюкроқдир сўзингнинг шаккари.
Ишқ водийсини дил сен раҳнамосиз кезмагай,
Йўлдан озғай ҳар киши йўқ бўлса ишқнинг раҳбари.
1926 йил.
ҚИЁЛАБ ЎТДИ
Тонг чоғи сарви нозим аста қиёлаб ўтди,
Тушгач кўзи кўзимга таъзим бажолаб ўтди,
Таъзимига эгиб бош ҳурмат ишора қилсам,
Мастона кўз учида шарму ҳаёлаб ўтди.
Сунбулни бўйи тарқаб олам муаттар ўлди,
Сочи магар чамандин гулни аролаб ўтди.
Кўз эрди интизори кўрмакка зор кўнгил,
Кўрсатди ой жамолин қалбим жилолаб ўтди.
Дуч келса шум рақиблар, ағёр бенасиблар
Қаҳру итоби бирлан бағрин яролаб ўтди.
Бир зумда кўздан учди, гўё фалакни қучди,
Ё гул уни яширди, ёким ҳаволаб ўтди.
Ишқ оламида, Чархий, сабрингга офарин деб,
Нозик табассум-ила ишқим баҳолаб ўтди.
1964 йил.
ШАЙДОСИ МЕН
Шайдоси мен орази чаманни,
Сен ғунча мисол гулбаданни.
Ширин лабинг олдида нетарман,
Май шарбати, базми анжуманни
Инсон кўзи кўрмади сенингдек,
Бир кони ҳаё, ширин суханни.
Саҳройи хижолат ичра қўйди,
Сочинг бўйи нофаи хўжанни.
Занжири муҳаббатингдадирман,
Нозинг била кесма бу расанни.
Сенсиз, гўзалим, ёруғ жаҳонда
Найлай бу азиз жону танни.
Даъвойи назокат айламас гул,
Кўргач сени-ғунчапироҳанни.
Лутфинг билан энди сарфароз эт,
Чархий каби шоири Ватанни.
БАХТЛИ ИНСОН
Бахтли инсон шуҳрати оламда пинҳон бўлмагай,
Яхшилардан юз ўгирган бахтли инсон бўлмагай.
Раста-раста гул билан юртинг чиройин соз қил,
Баҳаё гул бўйини тарқатма, бўстон бўлмагай.
Зийнати ҳуснинг эрур ахлоқу одобинг сенинг,
Лоладан ранг қарз олиб сангреза маржон бўлмагай.
Тарбият боғида ўсдинг, улғайиб топдинг камол,
Парваришсиз боғу саҳролар углистон бўлмагай.
Бемашаққат ким кўрибдур муддао ойинасин,
Меҳнатин то қойил этмай марди майдон бўлмагай.
Чархиё ўз ҳадди мезонинг билиб қўйсанг қадам,
Офтоби толеъинг абр ичра пинҳон бўлмагай.
НЕТАЙ
(Қаровсиз қолган чорва молларнинг ферма мудирлари устидан шикояти)
Чорва мудир қиёси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Ваъдасига вафоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ёзда яланг ҳаводамиз, чиллада кўп наводамиз,
Бу акамиз навоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Игнача бир тешик эса, дер туядек совуқ ўтар,
Туйнугин интиҳоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Битта оғилда қирқ тешик, илма-тешик бори эшик,
Қишда иссиқ ҳавоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Қийшайишиб у ён ўтар, илжайишиб буён ўтар,
Кўз оқи бор, қароси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ёғ ила гўштни индамай, оқ сутимизнинг ҳурматин,
Оқлаш учун ризоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Бир-биримиз ияклашиб, сув ичамиз кўмаклашиб,
Бизга тузук биноси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Бизга ему силос қани? Бир хил алаф емак билан
Нечамиз иштаҳоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ростига юрмаса киши, ваъдага бўлмаса вафо,
Ушбу касал давоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ҳар тараф ўт, пеичан, алаф, ўр мени деб, турар қараб,
Ўргали ё асоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Битган ишинг жилоси бор, битмаса бир балоси бор,
Дема казо-казоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
1963 й.
|
